Αυθεντικά, εντυπωσιακά, βουκολικά, με τεράστια ιστορία ριζωμένη στα διονυσιακά μυστήρια και τις βακχικές γιορτές, την οποία πρόθυμα αναβιώνουν οι νεότερες γενιές: Τα καρναβαλικά έθιμα της Ελλάδας αποτελούν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κομμάτια της παράδοσης, καθώς κουβαλούν μύθους και θρύλους από το βαθύ παρελθόν που μαρτυρούν πολλά για το DNA του λαού μας.
Ο ταξιδιωτικός φωτογράφος, Γιώργος Τσάφος, έχει βρεθεί τα τελευταία χρόνια στα περισσότερα από αυτά και έχει απαθανατίσει μοναδικά στιγμιότυπα που αποτυπώνουν όχι μόνο την αναπαράσταση των καρναβαλικών δρώμενων, αλλά και τη μέθεξη, την ενθουσιώδη συμμετοχή ντόπιων και επισκεπτών, την ανάγκη να γιορτάζεται το πέρασμα από τον χειμώνα στην άνοιξη, από τον θάνατο στη ζωή, που μοιάζει απαράλλαχτη ανά τους αιώνες.
Τι τον γοήτευσε άραγε στα έθιμα αυτά;
»Εκτός αυτού βέβαια, η ιδιαίτερη αισθητική, οι ηθικές αξίες και η ιστορία είναι επίσης στοιχεία που συνθέτουν την ιδιαιτερότητα κάθε τόπου. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά στα έθιμα της Αποκριάς, προτιμώ εκείνα που έχουν μακρά ιστορία και η τέλεσή τους μεταφέρεται από γενιά σε γενιά με θρησκευτική ευλάβεια.
»Ούτε μπορείς να συνειδητοποιήσεις το πάθος των Σοχινών για τα κουδούνια τους αν δεν ακούσεις να μιλάνε γι’ αυτά και δεν δεις πώς ελέγχουν την αρμονία τους κουνώντας τα ρυθμικά στον αέρα, με την ίδια προσοχή και σεβασμό που θα έκανε ένας βιρτουόζος μουσικός δοκιμάζοντας το ακριβότερο βιολί του κόσμου.
»Ούτε βέβαια μπορείς να αντιληφθείς στο έπακρο το “αγροτικό” καρναβάλι της Νέδουσας αν δεν χορέψεις με τους κατοίκους του χωριού το βράδυ της παραμονής, γύρω από τη φωτιά που στήνεται στην πλατεία, υπό τους ήχους της φλογέρας και του νταουλιού, αν δε φας από τα κεράσματα και δε γευτείς το κρασί τους.
»Για όλα αυτά και πολλά περισσότερα, προσπαθώ να επιστρέφω κάθε χρόνο σε μέρη που έχω ξεχωρίσει και σε αληθινούς ανθρώπους που έχω γνωρίσει. Γιατί αυτές οι εμπειρίες αξίζει να διατηρηθούν στη συλλογική μνήμη».
10 θρυλικά καρναβάλια της Ελλάδας σε μοναδικές εικόνες
Στο Φλάμπουρο Σερρών οι «Μπαμπόγεροι» διώχνουν το κακό
Οι «Μπαμπόγεροι» εμφανίζονται στο χωριό Φλάμπουρο Σερρών την Κυριακή της Τυρινής. Οι επιβλητικές φορεσιές τους, από δέρματα αρνιών και κατσικιών, στολίζονται με διαφορετικού μεγέθους κουδούνια, ενώ το κεφάλι τους κοσμεί ένα δίμετρο μυτερό καπέλο, η «μπαμπουσάρκα», στολισμένο με πολύχρωμες κορδέλες και χάντρες.
Η όψη τους τρομάζει, μα ο ρόλος τους είναι «ιερός»: Την Κυριακή της Τυρινής, αφού πάρουν την ευλογία της μάνας τους, οι «Μπαμπόγεροι» κατευθύνονται στο προαύλιο της εκκλησίας του χωριού, της Αγίας Άννας για να πάρουν τη χάρης της. Στη συνέχεια περνούν από όλα τα σπίτια του χωριού, ένα προς ένα, για να τα εξαγνίσουν με νταούλια και ζουρνάδες, παίζοντας το τραγούδι της «συγχώρεσης».
Το έθιμο ολοκληρώνεται την Καθαρά Δευτέρα με ένα μεγάλο γλέντι στην κεντρική πλατεία του χωριού.
ς
Το ίδιο και στην Ανθή Σερρών, με εξίσου εντυπωσιακές στολές
«Μπαμπόγεροι» ονομάζεται το αποκριάτικο έθιμο στην Ανθή Σερρών, με τις στολές να κλέβουν και εδώ την παράσταση: φορεσιές από δέρματα αιγοπροβάτων και πανύψηλα μυτερά καπέλα, στολισμένα με κορδέλες. Κρεμούν ακόμα πέντε κουδούνες (τέσσερα χάλκινα «κυπριά» και ένα «μπατίλι») που κάνουν εκκωφαντικούς ήχους για να ξυπνήσουν τη φύση από την χειμερία νάρκη, ώστε να καρποφορήσει γρήγορα και με αφθονία.
Όπως σημειώνει ο κ. Τσάφος, «Τόσο στο Φλάμπουρο, όσο και στην Ανθή, η μπαμπουσάρκα αποτελεί επί της ουσίας ομοίωμα φαλλού. Κατά την κίνησή τους και τον χορό τους, οι Μπαμπόγεροι σκύβουν μπροστά, κλίνοντας αντίστοιχα και τη μπαμπουσάρκα, σε μια προσπάθεια αναπαράστασης της γονιμοποίησης, όπως κάνει η μέλισσα στην επικονίαση».
Το έθιμο ξεκινά μετά τη Θεία Λειτουργία της Κυριακή της Τυρινής, με τους «Μπαμπόγερους» να επισκέπτονται κάθε οικογένεια κρατώντας ένα πορτοκάλι στα χέρια τους. Το πορτοκάλι συμβολίζει το «συχώριο» και σε αυτό οι νοικοκυρές «μπήγουν» λεφτά που θα δοθούν έπειτα στην εκκλησία.
Ενώ στο Βαμβακόφυτο Σερρών εμφανίζονται τα «Μπαμπούγερα»
Τα «Μπαμπούγερα» είναι ο παππούς και η γιαγιά που συνοδεύουν τον γαμπρό και τη νύφη στην εκκλησία, με παραδοσιακές φιγούρες, όπως ο φωτογράφος, ο αστυνομικός και ο αρκουδιάρης, να περπατούν γύρω τους.
Δεν πρόκειται, όμως, για κοινούς παππούδες: η όψη τους είναι τρομακτική! Φορούν ζωόμορφες μάσκες με κέρατα, είναι καλυμμένοι με δέρματα, στη μέση τους κρέμονται μεγάλα κουδούνια και στα χέρια τους κρατούν το ταπούς, μια σφαίρα που χτυπούν στο έδαφος και σε στάσιμα νερά με δύναμη, προκαλώντας μεγάλη αναμπουμπούλα.
Βαμβακόφυτο, Σέρρες Γιώργος Τσάφος
Τα «Μπαμπούγερα», και ολόκληρη η πομπή, κατηφορίζουν τα δρομάκια του χωριού, με τους ήχους των κουδουνιών και τις φωνές των καρναβαλιστών να προκαλούν οχλαγωγία και να «ξυπνούν» τη φύση από τον χειμωνιάτικο λήθαργο! Στο τέλος, καταλήγουν όλοι στην πλατεία του χωριού όπου στήνεται ένα μεγάλο γαμήλιο γλέντι.
Στο χωριό Σοχός της Θεσσαλονίκης έρχονται οι «Κουδουνοφόροι» και στήνεται γάμος καρναβαλικός
Γη και ουρανό αναστατώνουν οι «Κουδουνοφόροι» όταν βγαίνουν στο χωριό Σοχός, με τον διαπεραστικό ήχο των κουδουνιών τους να ακούγεται απ’ άκρη σ’ άκρη. Το παγανιστικό αυτό έθιμο, κατάλοιπο της Διονυσιακής λατρείας και κάλεσμα για «ξύπνημα» της άνοιξης, θέλει τους νέους τραγόμορφους, επιβλητικούς τόσο που τα παλαιότερα χρόνια έβρισκαν αφορμή να προσεγγίσουν την κοπέλα που τους άρεσε για να προκαλέσουν το ενδιαφέρον της.
Σοχός, Θεσσαλονίκη
Οι εκδηλώσεις με τους «Κουδουνοφόρους» ολοκληρώνονται την Καθαρά Δευτέρα, οπότε οι μεγαλύτεροι δίνουν άφεση αμαρτιών στους μικρότερους, ενώ οι δεύτεροι, σε ένδειξη σεβασμού, τους φιλούν το χέρι.
About Author
