Αυτό είναι το τέταρτο και τελευταίο μέρος της εισήγησής μου στην επιστημονική ημερίδα για την μνήμη του Γιάννη Μπάκα, η οποία έγινε στο Δημαρχείο Βισαλτίας στις 8 Νοεμβρίου 2025.
Η ελευθερία του πνεύματος, η πολιτιστική ζωή και η διασκέδαση
Στη Νιγρίτα δεν υπήρχαν Οθωμανοί και γι’ αυτό φαίνεται ότι οι κάτοικοί της απολάμβαναν τη ζωή και ζούσαν άνετα σε βαθμό που σπάνια συναντούσες στην Οθωμανική αυτοκρατορία (Αbbot, 1903, 220). Έτσι είχαν την άνεση να καλλιεργούν τις πνευματικές τους αναζητήσεις και να επιδίδονται σε ατέρμονες [χωρίς τέλος] συζητήσεις (τα γνωστά μας μουχαμπέτια), κατά τις οποίες κάποιοι εξέφραζαν τις απόψεις τους «επί παντός του επιστητού, συζητώντας για την πολιτική, τα τοπικά και διεθνή θέματα με μια όρεξη που επαρκώς αντιστάθμιζε την έλλειψή τους σε γνώσεις (Abbot, 1903, 212 & 216), μια συνήθεια που εμείς οι μεγαλύτεροι μάλλον κρατάμε μέχρι και σήμερα.
Δύο δεκαετίες αργότερα και παρά τις καταστροφές που υπέστη το διάστημα αυτό, στη Νιγρίτα υπήρχε πλούσια πολιτιστική ζωή. Το 1928 συνεστήθη «Σύλλογος Φιλομούσων Νιγρίτης», ο δήμος αποφάσισε να αγοράσει μουσικά όργανα αξίας 40000 για τη Φιλαρμονική του, διοργανώνονταν χοροεσπερίδες με ευρωπαϊκούς χορούς όπως Φοξ, μπλούζ, Βαλς, γινόταν χοροί στη λέσχη μέχρι πρωίας και ο δημοσιογράφος της τοπικής εφημερίδας κατονόμαζε τους διακεκριμένους χορευτές. Γίνονταν ακόμα χοροί στα εξοχικά και στα καφενεία, οι οποίοι στους γάμους και στις γιορτές κατέληγαν στο μεσοχώρι. Μέχρι και ψηφοφορία για τη Μις Νιγρίτα διοργανώθηκε.
Στο αρχικό σχεδιασμό, για αυτά που σας παρουσίασα σήμερα είχα συμπεριλάβει κεφάλαιο που αναφέρεται στο όραμα και στους αγώνες των Νιγριτινών για ελευθερία, ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη. Μετά την αναθεώρηση του προγράμματος όμως, και επειδή πάντα προσπαθώ να τηρώ το χρόνο και να μη λειτουργώ σε βάρος των άλλων ομιλητών, αποφάσισα να είναι αυτό το κεφάλαιο που δεν θα συμπεριλάβω στην εισήγησή μου, αφού όσα προανέφερα είναι θεμελιώδη για την τις συνδέσεις που κάνω και το σχήμα που υποστηρίζω και δεν γινόταν να τα παραλείψω.
Αυτό που καταληκτικά θα ήθελα να τονίσω είναι ότι υπάρχουν αρκετά γραπτά τεκμήρια και νομίζω ότι μπορεί ακόμη να αναζητηθεί η καταγραφή της ατομικής και συλλογικής μνήμης, έτσι ώστε να φωτιστούν όλες οι πλευρές της ιστορίας της περιοχής μας. Παρότι -σε μια καθαρά εμπειρική αποτίμηση- ο τόπος μας έβγαλε πολλούς επιστήμονες και επιστημόνισσες, αρκετές πλευρές της ιστορικής του πορείας φαίνεται ότι παραμένουν άγνωστες. Ηχηρή είναι για μένα η απουσία ενός συνθετικού επιστημονικού έργου, καθώς και η έλλειψη επιστημονικών εργασιών για συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους, όπως η εθνική αντίσταση και ο εμφύλιος πόλεμος.
Γιατί υπάρχει αυτό το κενό;
Πρώτον, γιατί η Νιγρίτα έγινε θέρετρο επιχειρήσεων στην κατοχή και ιδιαίτερα στον εμφύλιο, με πολλά ανθρώπινα θύματα. Θα ήταν λοιπόν δύσκολο για κάποια επιστήμονα να αναδείξει τη δράση ανθρώπων που βρίσκονταν ακόμη στη ζωή ή των οποίων οι πρόγονοι ενεπλάκησαν σε φρικτές, αποτρόπαιες πράξεις. Εντούτοις, η ιστορική αλήθεια θα πρέπει να φανερωθεί όχι για να αναμοχλεύσει πάθη και μίση, αλλά για να μας δείχνει τη φρίκη του πολέμου και να μας βοηθάει να απομονώνουμε τους πολεμοκάπηλους δημαγωγούς και τους κήρυκες του μίσους.
Δεύτερον, γιατί η πολιτική του ελληνικού κράτους απαγόρευε τη διερεύνηση «επίμαχων» ζητημάτων μέχρι σχεδόν το τέλος της δεκαετίας του 1980, όταν και άνοιξαν αρχεία και άνθισαν οι επιστημονικές εργασίες.
Νομίζω όμως ότι μετά από τόσα χρόνια έχουμε τη δυνατότητα να συζητάμε για το παρελθόν, χωρίς να σφαζόμαστε ή να βιαιοπραγούμε. Γι’ αυτό και από την αίθουσα αυτή, που φέρει το όνομα του Σάκη Κασακόγια, ενός δημάρχου που έδειξε έμπρακτα το ενδιαφέρον του για την ιστορία του τόπου, διοργανώνοντας μάλιστα και το δεύτερο σχετικό μ’ αυτήν επιστημονικό συνέδριο, καλώ όσους & όσες από εσάς έχουν στοιχεία (παλιά βιβλία, σημειώσεις, επίσημα κρατικά έγγραφα) ή γίνανε κοινωνοί συμβάντων & γεγονότων που μεταφέρθηκαν από στόμα σε στόμα και τα οποία αφορούν στην οικονομική, στην πολιτική και στην πολιτιστική ζωή της Νιγρίτας να φροντίσετε να διασωθούν. Και νομίζω ότι ο Δήμος Νιγρίτας, οι σύλλογοι Νιγριτινών Θεσσαλονίκης και Αθηνών θα πρέπει να δραστηριοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση.
Σας ευχαριστώ!
About Author
